GPWS

GPWS  

Máy bay A320 của hãng Pakistan International Airlines dường như hạ cánh mà chưa thả càng. Vậy khi hạ cánh mà quên thả càng thì sẽ ra sao? Máy bay sẽ có hệ thống báo động trong trường hợp quên thả càng nhờ máy tính GPWS (Ground Proximity Warning System). Máy tính này sẽ cảnh báo tất cả các trường hợp khi máy bay có khả năng va chạm với mặt đất như: mất độ cao khi mb đang ở độ cao thấp, mb có nguy cơ va chạm đồi núi, mb hạ cánh mà chưa đúng cấu hình…

GPWS mode 4 sẽ báo động khi máy bay đang tiếp cận hạ cánh, dưới 500 feet (khoảng 150m độ cao so với mặt đất) mà chưa thả càng sẽ có âm thanh báo “TOO LOW GEAR” “TOO LOW GEAR” (mode 4A). Hoặc dưới 250ft, thả càng mà chưa thả cánh tà Flap sẽ có âm báo “TOO LOW FLAPS” “TOO LOW FLAPS” (mode 4B). Máy tính cảnh báo chưa đúng cấu hình để hạ cánh, tổ lái sẽ có hành động thích hợp.

 

Ngoài ra, GPWS còn những mode sau:

Mode 1 (Excessive sink rate): Khi máy bay ở dưới độ cao 2500 ft so với địa hình bên dưới mà  tốc độ hạ độ cao của máy bay lớn (tới ngưỡng cài đặt của máy tính GPWS) tức có nguy cơ va chạm với mặt đất sẽ có âm báo “SINK RATE” “SINK RATE”, hoặc sink rate lớn hơn sẽ chuyển sang âm báo “PULL UP” “PULL UP”. Máy tính cảnh báo mất độ cao.

Mode 2 (Excessive closure rate with terrain):  Khi máy bay ở dưới độ cao 2500 ft so với địa hình bên dưới mà độ cao đo được (Radio Altitude) giảm độ ngột, ví dụ máy bay tiếp cận địa hình đồi dốc, sườn núi có nguy cơ va vào núi thì có âm báo “TERRAIN” “TERRAIN”, nếu xu hướng độ cao tiếp tục giảm sẽ báo “PULL UP” “PULL UP”. Máy tính cảnh báo sắp va chạm với địa hình phía trước.

Mode 3 (excessive altitude loss after takeoff): sau khi cất cánh mà mb mất độ cao ở (giá trị nhất định) sẽ có âm báo “DON’T SINK” “DON’T SINK”, nếu mb tiếp tục mất độ cao thì báo “TOO LOW, TERRAIN” “TOO LOW, TERRAIN”. Máy tính cảnh báo mất độ cao sau khi cất cánh.

Mode 5 (Descent below glideslope): trong quá trình tiếp cận hạ cánh, ở độ cao 1000 ft mà mb nằm ở dưới đường dẫn hạ cánh glideslope sẽ có âm báo “GLIDE SLOPE” “GLIDE SLOPE”. (Đường dẫn Glideslope cùng với Localizer sẽ hướng dẫn mb hạ cánh đúng điểm cần tiếp đất, tránh bị lệch trái hoặc lệch phải đường băng, tránh tiếp đất trước đường băng, hoặc quá sâu trong đường băng thì đoạn đường còn lại không đủ dài để mb phanh lại và sẽ trượt ngoài đường băng). Máy tính cảnh báo mb thấp hơn so "đường dẫn" hạ cánh.

Thế hệ sau của máy tính GPWS được gọi là EGPWS (Enhanced GPWS), phần lớn máy bay thế hệ mới ngày nay trang bị EGPWS. Ngoài những Mode cơ bản trên, EGPWS còn có thêm 2 functions sau:

1. Terrain Awareness: hiển thị hình ảnh địa hình phía trước mb bằng các thang bảng màu (dạng như bảng màu các vùng núi non trên bản đồ, địa hình càng cao, màu càng đậm). EGPWS sẽ so sánh vị trí thực tế của mb (lấy từ GPS hoặc máy tính FMS) với dữ liệu địa hình có sẵn trong máy tính EGPWS, rồi hiển thị lên màn hình cho người lái (khác với Mode 2 dùng sóng radar để quét địa hình bên dưới). Nếu mb có khả năng va chạm địa hình trong 60 giây, sẽ có âm báo “CAUTION, TERRAIN” “CAUTION, TERRAIN”; nếu không có hành động gì, trong 30 giây tới có thể va chạm thì báo “TERRAIN, TERRAIN, PULL UP”. 

2. Terrain Clearance Floor: EGPWS sẽ “vẽ ra” một khung độ cao ảo gọi là độ cao tối thiểu quanh đường băng, khi hạ cánh nếu mb hạ thấp độ cao “vi phạm” khung ảo đó thì cũng sẽ có cảnh báo. (Xem hình: ở khoảng cách 4 -12 nm (nautical mile, 1nm = 1.85km), độ cao tối thiểu là 400 ft AGL (Above Ground Level); độ cao là 700 ft AGL từ 15 nm). EGPWS có dữ liệu độ cao tối thiểu của các sân bay và sẽ so sánh với vị trí, độ cao thực của mb để đưa ra cảnh báo.

Dưới đây là đoạn video tôi thực hiện test EGPWS, mô phỏng tất cả các âm thanh cảnh báo của các Mode vừa nêu trên:

KS. VTH